ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΜΑΛΑΜΑΣ

50 καράτια

Άλλη μία φοβερή συνέντευξη στην εφημερίδα "LIFO". Σωκράτης Μάλαμας... Μπράβο παιδιά, πολύ καλή δουλειά...

Στα 50 του χρόνια, ο Σωκράτης Μάλαμας έχει γίνει, τελικά, αυτό που ήθελε: ένας στέρεος, λαϊκός δημιουργός που τον εκτιμούν ως και οι πιο σκληροπυρηνικοί. Λίγο πριν εμφανιστεί στον Λυκαβηττό και καταπολεμώντας τη φυσική του απέχθεια προς τις συνεντεύξεις, δέχεται να μιλήσει από καρδιάς για το μυστήριο και ζόρικο παιχνίδι της τέχνης του.

ΑΠΟ ΤΟΝ M. HULOT
ΦΩΤΟ: ΣΚΕΥΗ ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΥ

"Δεν θέλω να γίνω αντιδραστικός, αλλά πρέπει να γίνουμε πιο πολεμικοί για να κερδίσουμε το χρόνο μας και τη διάθεσή μας. Εμείς αποφασίζουμε για τα πράγματα. Κι αν πέσει ο ουρανός στο κεφάλι μας είναι γιατί δεν βάλαμε ψηλά τα χέρια"

Η τελευταία φορά που σε είδα live έπαιζες στο Κυριάκι στη Βοιωτία, ψηλά στα έλατα...

Α, ναι μπράβο, στα έλατα σε αυτό το ωραίο χωριό. Υπάρχουν πολλά ωραία μέρη, αυτό που δεν υπάρχει είναι ομάδες ανθρώπων να διοργανώνουν τέτοιες συναυλίες, να παίρνουν το ρίσκο...

Τέτοιοι σύλλογοι θα άντεχαν οικονομικά να καλέσουν το σχήμα σου;

Ε βέβαια, τέτοιοι άνθρωποι μας καλούν, δε μας καλούν επιχειρηματίες. Τα μεγάλα μαγαζιά δουλεύουν μ' ένα άλλο είδος μουσικής, γιατί φοβούνται ότι αν βάλουν ένα σχήμα σαν το δικό μας, θα τους χαλάσει τη μόστρα και την ατμόσφαιρα. Συνήθως μας καλούν Δήμοι ή πολιτιστικά τμήματα Δήμων, πολλές φορές μορφωτικοί και αθλητικοί σύλλογοι. Ομάδες νέων ανθρώπων που μαζεύονται αυθόρμητα...

Έχω ακούσει ότι είναι πάρα πολλά τα λεφτά που ζητάς, ότι είσαι πανάκριβος.

Όχι, κάνεις λάθος. Οι περσινές τιμές των συναυλιών μας κυμαίνονταν από 6.000 ευρώ σε μικρά μέρη μέχρι 17.000 σε Δήμους και σε χώρους που έχουν τα ανάλογα άτομα.

Λέγεται ότι θέλεις 20.000 ευρώ για να παίξεις φέτος. Δεν ισχύει;

Έχω τη φήμη του ακριβού στην αγορά; Δεν πειράζει. Για φτηνό να μην με έχουν! Κοίταξε, το κοστολόγιό μας το καλοκαίρι φτάνει γύρω στα 20.000 ευρώ, αλλά είμαστε δύο άτομα με τον Αλκίνοο. Πολλές φορές τα γραφεία παίρνουν 20.000 και σε μένα δίνουν 3.000. Γίνεται και αυτό.

Έχεις ένα πολύ σκληροπυρηνικό φαν κλαμπ. Κάνουν πάρτι στο όνομά σου, ο κόσμος ταυτίζεται με το στίχο σου.

Αυτό το βλέπεις κυρίως στις συναυλίες. Οι άνθρωποι είναι ετερόκλητοι, δεν είναι ένα ομοιογενές κοινό. Δεν μπορείς να τους επιλέξεις έναν-έναν, να τους κάνεις τεστ αισθητικής και να πεις θέλω αυτόν και όχι τον άλλο. Τα πράγματα είναι ανοιχτά. Ο καθένας ταυτίζεται με έναν τρόπο, έναν λόγο, όπως και εγώ ταυτίζομαι με τον τρόπο του Τομ Γουέιτς π.χ. και δεν μπορώ να ακούσω Στινγκ! Όχι ότι δεν είναι εξαιρετικός καλλιτέχνης, απλά δεν μου ταιριάζει. Στους στίχους μου αναφέρομαι σε αυτό που με σαγηνεύει, αυτό με το οποίο ευθυγραμμίζομαι και με το οποίο καταλαβαίνω τον εαυτό μου, αυτό που θεωρώ συγγενές.

Πού ακριβώς το ψάχνεις αυτό το συγγενές; Πρέπει να σου πω ότι απ' τις Ρόδες και τους Active Member μέχρι τους Night On Earth είσαι από τα ελάχιστα ελληνικά ονόματα που αναφέρουν όλοι στο τέλος ως σημαντικό.

Το κερασάκι στην τούρτα!

Πρέπει να το αναφέρω, γιατί δεν ακούς εύκολα καλά λόγια για Έλληνες καλλιτέχνες.

Αυτό σημαίνει ότι δεν το έχεις ψάξει κιόλας. Άλλο να είσαι θαμώνας, άλλο ακροατής μιας μουσικής σκηνής και άλλο να αναγνωρίζεις την ουσιαστική του σημασία, αυτό που είναι ακριβώς. Υπάρχουν αρκετοί που δεν τους ακούω ποτέ, παρ' όλα αυτά ξέρω ότι είναι πολύ καλοί σε αυτό που κάνουν. Είμαστε λίγο γκρινιάρηδες. Δημιουργούμε κάστες γούστων και αισθητικών θέσεων και λέμε, εμείς είμαστε οι αποδώ που ξέρουμε πολύ καλά τα πράγματα και οι άλλοι είναι παρτάλια, δεν ξέρουν τι τους γίνεται. Η τέχνη τους είναι για πέταμα.

Δεν ισχύει αυτό κάποιες φορές;

Όλα τα πράγματα δεν είναι ίδια και όμοια.
Ούτως ή άλλως υπάρχουν διαφορές. Δεν μπορεί να μην υπάρχουν διαφορές. Υπάρχει τόση ποικιλία από πράγματα που μπορείς να επιλέγεις και πας σε μια κατεύθυνση. Το να θέλεις να επιβάλεις σαν θέση ότι το γούστο το δικό σου είναι και το σωστό και όλοι οι άλλοι είναι για κλωτσιές είναι λίγο φασιστικό. Όταν είσαι πιτσιρικάς, είσαι σκληροπυρηνικός και θεωρείς ότι όλοι οι άλλοι είναι για πέταμα. Αλλά δικαιολογείσαι, γιατί είσαι 15, 17 ή 20χρονών. Δεν γίνεται όμως να είσαι έτσι και στα 30 σου, στα 40 και στα 50 σου...Δεν είναι κακό να παραμένεις απόλυτος, γιατί έτσι καθορίζεις ποιος είσαι. Και ποιος θέλεις να είσαι.

Τα τραγούδια σου ακούγονται και σε άλλους χώρους. Το ξέρεις αυτό;

Ναι, το ξέρω. Τώρα τελευταία ανακάλυψα ότι παίζονται και σε άλλα μαγαζιά κάποια τραγούδια μου. Αλλά δεν ξέρω ακριβώς ποια εννοείς...

Εννοώ στις μεγάλες πίστες, τις λαϊκές με τα 200 και τα 300 ευρώ το μπουκάλι που καθόλου λαϊκές δεν είναι. Θεωρείς τον εαυτό σου λαϊκό τραγουδιστή;

Εξαρτάται πώς εννοείς το λαϊκό. Δεν είναι λαϊκή η τέχνη πάντα, ασχέτως αν έχουμε χρησιμοποιήσει τον όρο τόσο πολύ και τον λατρεύουμε σαν τίμιο ξύλο. Όταν ζωγράφιζε ο Καντίνσκι, έκανε λαϊκή ζωγραφική; Όταν ζωγράφιζε ο Βαν Κονγκ στην εποχή του έκανε λαϊκή ζωγραφική; Ο μόνος που ξέρω ότι έκανε λαϊκή ζωγραφική από τους Έλληνες ήταν ο Θεόφιλος. Η μουσική είχε πάντα ένα διαχωρισμό. Η ζωγραφική και η κλασική μουσική αναφέρονταν πάντα σε ανθρώπους ενός άλλου πνευματικού επιπέδου. Το 90% της μουσικής έκφρασης ωστόσο είναι λαϊκή κατάσταση, και ναι, θεωρώ τον εαυτό μου απολύτως λαϊκό.

Γι' αυτό προτιμούν τη δική σου μουσική από το έντεχνο π.χ.;

Μια παρεξήγηση είναι η τιτλοδότηση των ειδών. Αυτό είναι βολικό για να μπορέσουν να πουλήσουν. Τα τραγούδια δεν τα αγοράζεις γιατί έχουν πάνω τους μια ταμπέλα, τα αγοράζεις γιατί τα άκουσες, τα μύρισες, σου κάνουν και λες ναι.

Στη μουσική σου έχεις μεγάλη ποικιλία, από τα πιο ροκ στοιχεία των πρώτων δίσκων μέχρι τα πιο λαϊκά. Επιλέγεις και Βαμβακάρη στις συναυλίες σου.

Βέβαια, Βαμβακάρη, Παπαϊωάννου, Καζαντζίδη, Λοΐζο, νησιώτικα, οτιδήποτε μπορεί εκείνη την ώρα να προσφερθεί το παίζω και δεν μπαίνω σ' ένα μικρό οριοθετημένο πρόγραμμα.

Όταν συνεργάζεσαι με κάποιον μουσικό, με τι κριτήρια τον επιλέγεις; Φαίνεσαι απόμακρος και ακριβοθώρητος...

Πρέπει να μου αρέσουν η μουσική του και ο χαρακτήρας του. Ο τρόπος του, η συμπεριφορά του, το πώς κινείται μπροστά στο κοινό. Δηλαδή πρώτα απ' όλα πρέπει να ταιριάζουν τα χνώτα μας, ακόμα κι αν γράφει πολύ ωραία τραγούδια.
Μου έχει τύχει να γνωρίζω ανθρώπους μέσα από τα τραγούδια τους και μετά όταν τους συναντώ να μην θέλω να τους ξαναδώ. Συμβαίνει κι αυτό, είναι ανθρώπινο. Όσο για τη συνεχή έκθεση του καλλιτέχνη πρέπει κανείς να κάνει νηστεία όπως οι θρησκευόμενοι στο φαγητό. Τα τραγούδια που φτάνουν σε σας είναι μια μετάληψη. Δεν χρειάζεται να λέμε περιττές κουβέντες, γιατί οι επιπλέον λέξεις είναι για το κρασί, να καθίσουμε σε κάποιο τραπέζι να πιούμε και να τα πούμε. Οι συζητήσεις στις συνεντεύξεις περιστρέφονται στα ίδια και τα ίδια, είναι ντροπή να κάθεται ο άνθρωπος και να κάνει τη μαϊμού επαναλαμβάνοντας τα ίδια πράγματα. Είναι φρικτό.

Τα τραγούδια σου είναι αρκετά βιωματικά. Χρησιμοποιείς πάντα τις εμπειρίες σου ως αφορμή για να γράψεις;

Χρησιμοποιώ λόγο από πολλούς άλλους. Είναι ένας λόγος που ταυτίζομαι όμως, ένα πολύ μεγάλο δώρο στα χέρια μου, αλλά δεν είναι όλα τα βιώματα δικά μου. Έχω την αρρωστημένη υποψία ότι είμαστε ένα μεγάλο ενιαίο σύνολο και αυτό που τραβάει ο ένας το τραβάμε όλοι. Βασισμένο σε αυτό δέχομαι τα λόγια σου σαν δικά μου. Όχι πάντα, όταν μου κεντρίζουν το ενδιαφέρον.

Όταν γράφεις σκέφτεσαι το κοινό ή γράφεις μόνο για σένα;

Τώρα το σκέφτομαι. Παλιά ήταν πιο πρωτόλεια λειτουργία. Δηλαδή τις κουβέντες που μου έρχονται δεν τις περνώ αβίαστα σε έναν στίχο, αλλά τις σκέφτομαι. Δεν λέω πράγματα που δένουν με το στίχο αν δεν μπορώ να τα στηρίξω. Μου είναι αδύνατο. Δεν μπορώ να μιλήσω για ένα θέμα που είτε δεν έχω ζήσει και δεν το δέχομαι, είτε δεν συναινώ αισθητικά. Παλιά δεν με πείραζε.

Στα τραγούδια σου παίρνεις και πολιτική θέση, δεν τραγουδάς μόνο τον έρωτα.

Δεν κάνεις λάθος. Παίρνω θέση. Κανονικά δεν μπορεί να βλέπεις ότι η ροή του κόσμου δεν πάει εκεί για όπου ξεκίνησε και να μένεις ανεπηρέαστος. Προσπαθείς με διάφορους τρόπους να το διορθώσεις. Ή κλαψουρίζοντας, ή επιτιθέμενος, ή τέλος πάντων κάνοντας κοινωνική κριτική.

Διαβάζεις;

Διαβάζω τα πάντα, αλλά κυρίως ό,τι φτάνει στα χέρια μου από γνωστούς μου. Πάω στα βιβλιοπωλεία μια φορά το μήνα, ενημερώνομαι και από κριτικούς κι έχω βγάλει το συμπέρασμα ότι η βιβλιοκριτική είναι πιο έντιμη από τη δισκοκριτική, η οποία μπορεί να παρουσιάσει ένα σκουπίδι ως θαυμαστό. Δεν ξέρω γιατί συμβαίνει αυτό.

Είναι θέμα χρημάτων και συμφερόντων λες;

Είναι κι αυτό.

Ο τρόπος που αντιμετωπίζει ο καθένας τη μουσική, τα βιβλία, δεν είναι θέμα υποκειμενικό; Δεν παίζει μεγάλο ρόλο το γούστο του καθενός;

Δεν μπορεί να είναι θέμα γούστου, γιατί δεν γίνεται να κάνουν λάθος τόσοι κριτικοί. Σημασία πάντως δεν έχει ο τρόπος που θα επιλέξεις, αλλά να φτάσεις στην πράξη. Διαβάζεις για να θρέψεις και το πνεύμα σου, ένας συγγραφέας μπορεί να σε μεταφέρει σε έναν άλλο κόσμο, ονειρικό, και όπως έλεγε ο Απολινέρ «λυπηθείτε μας, ζούμε στα όρια του πραγματικού, βλέπουμε άυλα φαντάσματα και τα φέρνουμε στον κόσμο μας σαν δώρα, συμπαθήστε μας!» Αυτό κάνει ένας συγγραφέας, φτιάχνει ένα οικοδόμημα κα στο προσφέρει μέσα σε ένα μυθιστόρημα 300 σελίδων. Ένας δημιουργός είναι πρώτα πρώτα οραματιστής. Το να φτιάχνεις πρόσωπα, χαρακτήρες, είναι δώρα εξαιρετικά, δεν μπορείς να μην μελετάς το έργο άλλων δημιουργών, να μην διαβάζεις ποίηση. Τότε τι ακριβώς κάνεις; Βλέπεις τηλεόραση; Δουλεύεις και ερωτοτροπείς γενικώς από δω και από κει; Τι κάνεις, πηγαίνεις στα μπουζούκια;

Και να ερωτοτροπούσαν κιόλας! Σήμερα οι άνθρωποι πάνε στα μπαρ ως μονάδες. Στέκονται και απλά κοιτάνε.

Αυτό δεν θέλω να το ακούω, γιατί δεν το πιστεύω. Το ακούω πολύ συχνά, αλλά δεν νομίζω ότι συμβαίνει. Αφορά ένα μερίδιο των νέων, δεν είναι ο κανόνας. Υπάρχει ένα δείγμα ότι είναι μοναχικοί οι άνθρωποι, δεν συμπλέκονται τα φύλα, οι γυναίκες μόνες τους, οι άντρες μόνοι τους κ.λπ., δεν νομίζω ότι ισχύει όμως στο βαθμό που το παρουσιάζουν.

Είναι πιο μόνοι τους οι άνθρωποι.

Ναι, δεν το αρνούμαι, αλλά μήπως το επέλεξαν με τον τρόπο που ζουν; Έχουμε πάντα το δικαίωμα επιλογής, δεν είμαστε άμοιροι.

Άμοιροι όχι, αλλά πρέπει να έχεις πολύ κουράγιο για να αντισταθείς σ' όλο αυτό που γίνεται γύρω σου. Στο αφεντικό σου, στις παρέες που τα δέχονται όλα χωρίς κριτική. Δεν είναι δύσκολο να βρεις ανθρώπους να κοιτούν πίσω από τη βιτρίνα ή την ιστορία που διαβάζουν;
Ας δουν και το μπροστά. Έχουμε έναν μηχανισμό διαχείρισης των πληροφοριών που, όταν διαβάζουμε, από μόνο του αποθηκεύεται το υλικό, το μηρυκάζει και παράγει ένα καινούργιο δεδομένο. Με καινούργια αντίληψη και σπίθα. Μου έχει συμβεί. Συμβαίνει σε όλους. Ασχέτως αν δεν το αντιλαμβάνονται. Διάβασες για παράδειγμα ένα τσιτάτο του Λάο Τσε, χαμογέλασες, σκέφτηκες τι ευφυΐα, αλλά το άφησες να προσπεράσει. Κάποια στιγμή συλλαμβάνεις τον εαυτό σου να δρα υπό την καθοδήγηση αυτού του τσιτάτου. Άρα έχει γίνει η δουλειά. Δεν είναι το ερμηνευτικό μας σύστημα αυτό που κουμαντάρει, δεν είναι η πρόσληψη της πραγματικότητας, αλλά η ερμηνευτική μας ικανότητα. Η δεινότητα είναι σαν σπαρματσέτο, κάνει ό,τι θέλει.

Κάποτε δεν ήταν πιο απλά τα πράγματα;

Δεν είμαστε αυτόπτες μάρτυρες του κάποτε. Δεν μπορούμε να μιλάμε θετικά για το παρελθόν. Εγώ αυτό που θυμάμαι ήταν χειρότερο από το παρόν. Οι ιδανικές σχέσεις του παρελθόντος νομίζω ότι είναι ψεύδη. Οι διαφημίσεις που προβάλλουν το παρελθόν το κάνουν για να έχουν άλλοθι στο σήμερα. Είναι ένα παράξενο πράγμα, δεν θυμάμαι οι σχέσεις των ανθρώπων να είναι σώνει και καλά πιο αγνές.

Είχαν όμως περισσότερο ελεύθερο χρόνο οι άνθρωποι.

Θα προσαρμόσεις λοιπόν τις σχέσεις σου και τις δράσεις σου μέσα στο χρόνο σου. Δεν θέλω να γίνω αντιδραστικός, αλλά πρέπει να γίνουμε πιο πολεμικοί για να κερδίσουμε το χρόνο μας και τη διάθεσή μας. Εμείς αποφασίζουμε για τα πράγματα. Κι αν πέσει ο ουρανός στο κεφάλι μας είναι γιατί δεν βάλαμε ψηλά τα χέρια. Αφεθήκαμε να βουλιάζουμε μέσα σε μια πολυθρόνα. Αυτός είναι ο λόγος που βαρυγκωμούμε χωρίς να κάνουμε καμία απολύτως κίνηση.
Οι Έλληνες παίρνουν πολλά ψυχοφάρμακα. Δεν ξέρω κανέναν πάνω από 50 που να μην παίρνει ψυχοφάρμακα. Εκτός από αυτούς που καπνίζουν κάνναβη για τη χαλαρότητα. Αντί να πάρουν ένα αγχολυτικό κάνουν ένα τσιγάρο. Το χόρτο είναι ζεστή αγκαλιά, αλλά καταπίνει πολύ χρόνο, τρέφεται με τα όνειρά σου. Δένεται με ένα είδος προσοχής που δεν χρησιμοποιείς, λέγεται δεύτερη προσοχή και τρέφεται από αυτή. Κι αν αρχίσει να χάνεται η δεύτερη προσοχή χάνεται και η πρώτη. Είναι αλληλένδετα αυτά τα πράγματα.

Πριν από 10 χρόνια έγινε μια καμπάνια στην Αγγλία για τη χρήση, αλλά τώρα που βγήκε ένα μεταλλαγμένο είδος 25 φορές πιο δυνατό κάποιες εφημερίδες ζήτησαν δημόσια συγγνώμη.

Ποιος ξέρει; Τώρα μπορούν να φτιάξουν τα πάντα. Η γενετική μηχανική μπορεί να κάνει την κάνναβη LSD. Αν δώσεις σε έναν άνθρωπο LSD και τον αφήσεις εκτεθειμένο, είναι σαν να του έδωσες έναν πύραυλο και να του είπες τώρα βγες έξω στην ατμόσφαιρα. Χάνεις τον εαυτό σου, δεν υπάρχουν εσωτερικές εντολές. Άλλοι νομίζουν ότι κάτι ανακάλυψαν και παπαρολογούν επί παντός επιστητού. Ζόρικα πράγματα.

Ή γράφουν μουσική.

Δεν μπορείς να γράψεις μουσική. Δεν γίνονται αυτά τα πράγματα. Αυτά είναι παραμυθίες μίας απίστευτης βιομηχανίας. Κανείς δεν παρήγαγε τίποτα από αυτά. Του Χάξλι για παράδειγμα -που έγραφε τα βιβλία υπό την επήρεια- ήταν μόνο τα ημερολόγιά του στην ουσία. Κάτω υπό την επήρεια των ναρκωτικών μπορείς να γράψεις για τα ναρκωτικά. Τίποτα άλλο.

Τηλεόραση βλέπεις;

Βλέπω σπασμωδικά και για λίγο τα πάντα. Ή κλείνω τη φωνή και βλέπω το θέατρο που παίζει. Αυτό μου αρέσει. Αλλά γενικά θεωρώ ότι όλα αυτά που δείχνουν, και κυρίως η βία, διοχετεύουν στο μυαλό μας σκουπίδια απέραντα.

Στην Αμερική κάνουν πράξη αυτά που βλέπουν. Μπαίνουν με τα όπλα παντού.

Όταν η βία υπάρχει στα κινούμενα σχέδια τι περιμένεις; Το παιδί απορροφά συνεχώς ό,τι βλέπει. Είναι δεκτικό και όταν το θρέψεις με τη βία θα είναι βίαιο. Αν το θρέψεις με γνώση θα πάει σε αυτή την κατεύθυνση. Δημιουργείς στρατιές ηλίθιων ανθρώπων και μετά ρωτάς πώς γίναμε έτσι;